بررسی تاثیر پروژه های یکپارچه سازی اراضی بر پایداری کشاورزی (مطالعه دشت هراز در استان مازندران)

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر پروژه¬های یکپارچه¬سازی اراضی بر پایداری کشاورزی اراضی دشت هراز در استان مازندران انجام گرفته است. طرح تحقیق حاضر شبه آزمایشی و بر مبنای راهبرد پیمایشی به انجام رسیده است. جامعه آماری تحقیق را 3707 نفراز بهره برداران در 12 روستای هدف طرح¬یکپارچه¬سازی در دشت هراز استان مازندران تشکیل دادند. روش نمونه گیری نیز تصادفی ساده با انتساب متناسب از بین دو گروه کشاورزان دارای اراضی یکپارچه و کشاورزان دارای اراضی سنتی بود. اعتبار پرسشنامه به عنوان ابزار گردآوری داده ها، از طریق گروهی از کارشناسان و متخصصان توسعه کشاورزی مورد تایید قرار گرفت و پایایی آن نیز از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ که به برای کلیه سازه های تحقیق به طور متوسط بین 62/0 تا 87/0 به دست آمد، مورد تأیید قرار گرفت. پایداری کشاورزی بر پایه محاسبه شاخص ترکیبی به تفکیک سه بعد اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی سنجش و ارزیابی شد. به این منظور 10 شاخص اکولوژیکی، 8 شاخص اجتماعی و 9 شاخص اقتصادی پس از بررسی ادبیات پایداری تدوین شد. شاخص ها به روش ضریب محرومیت رفع اختلاف مقیاس شدند و به تحلیل روش مولفه های اصلی وزن دهی شدند. اطلاعات بدست آمده با استفاده از نرم¬افزار spss 16 و excel تجزیه و تحلیل شد. نتایج آزمون t تک نمونه¬ای نشان داد که وضعیت ابعاد سه¬گانه پایداری (اکولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی) برای هر دو گروه کشاورزان در وضعیت نامناسب است. نتایج آزمون t مستقل نشان داد که بین دو گروه کشاورزان اختلاف معناداری در بعد اکولوژیکی و اقتصادی وجود دارد. وضعیت بعد اکولوژیکی در اراضی سنتی و بعد اقتصادی در اراضی یکپارچه مناسب¬تر می¬باشد. نتایج مقایسه شاخص¬های پایداری اکولوژیکی نشان داد که میزان مصرف کود پتاس و همچنین سموم قارچ¬کش در اراضی یکپارچه بیشتر است. به علاوه کیفیت فیزیکی زمین نیز در اراضی یکپارچه بهتر بود. نتایج مقایسه شاخص¬های پایداری اجتماعی نشان داد که سابقه کار کشاورزی، نیروی کار خانوادگی، مشارکت در نهادهای روستایی و دانش و آگاهی از کشاورزی پایدار در اراضی سنتی و سطح تحصیلات، برخورداری از خدمات فنی- ترویجی و رضایت شغلی در اراضی یکپارچه بیشتر است. نتایج مقایسه شاخص¬های پایداری اقتصادی نشان داد که تجاری شدن و پوشش بیمه در اراضی سنتی بیشتر است از طرفی دیگر شاخص ارزش ناخالص تولید و بهره¬وری نهاده¬ها، اندازه مزرعه و مکانیزاسیون در اراضی یکپارچه با اختلاف معنادار بیشتر است. واژه¬های کلیدی: پایداری کشاورزی، شاخص ترکیبی، یکپارچه سازی اراضی، اراضی سنتی، دشت هراز